Vijf vragen aan Michiel Dijkman

Als specialist in het vervullen van toezichthoudende functies, spreken we bijna dagelijks (potentiële) toezichthouders, opleiders, bestuurders en stakeholders. Persoonlijke en vaak indringende gesprekken, geven ons een inkijk en een goed beeld van de beweegredenen om een toezichthoudende functie te aanvaarden. Het houden van toezicht is inmiddels ontwikkeld met al haar verplichtingen, verantwoordelijkheden en maatschappelijke opgaven. Elke maand stelt Delfin Executives 5 vragen aan een toezichthouder.

Wat is belangrijk bij de samenstelling van een Raad van Toezicht?

Veel raden houden inmiddels gelukkig rekening met diversiteit. Maar diversiteit gaat verder dan alleen het geslacht of de verhouding ‘jong-oud’. Bij de NTR bijvoorbeeld is ook gekeken naar kijkersdoelgroepen. Bij veel omroepen draait het vooral om kijkcijfers. De NTR is innovatief bezig en kijkt niet alleen naar het aantal kijkers, maar vooral naar ‘wie er kijkt’. De ondervertegenwoordigde doelgroep van de NTR, met uitzendingen variërend van ‘school-tv’ tot ‘Nieuwsuur’, zijn veelal kijkers tussen de 12 en de 35 jaar. Dát was één van de redenen om ook in de RvT te kijken naar iemand uit die doelgroep. Verder wilde de NTR ook kennis en ervaring met ‘innovatie’ borgen in de Raad. Ook die expertise nam ik mee. Dat zijn andere aspecten dan de traditionele raden waar vaak gekeken wordt naar een jurist of een financieel expert met een eindverantwoordelijke functie. Het één is niet beter dan het ander, maar afhankelijk van de doelgroep en je organisatie.

Ga je niet op de stoel van de bestuurder zitten als het over innovatie gaat?

Nee juist niet. De directie is er juist bij gebaat als er kennis en ervaring op diverse gebieden is binnen de Raad. De rol van sparringpartner wordt steeds relevanter. Toezichthouden is meer dan afvinklijstjes bijhouden. Samen met die bestuurder en je overige leden van de Raad hebben we ingezet op mijn expertisegebied: innovatie. De corona-tijd heeft veel organisaties ook gedwongen om anders naar je businessmodel te kijken. Ik ben best wel trots dat ik vanuit de Raad advies heb kunnen geven aan de directeur-bestuurder van het Limburgs Museum om naar andere manieren van ‘museumbeleving’ te kijken. Traditioneel komt iedereen naar het museum. Maar als het museum vanwege de beperkingen gesloten is, kijk je hoe je het museum naar de mensen toe brengt. Dat hebben we gedaan via een pop-up-museum en digitale toegang. We hebben inmiddels 40.000 (!) online bezoekers gehad, een enorm succes. Sparren doe je samen, de uitvoering ligt bij de directie.

De minister heeft je RvT-lidmaatschap bij de NTR verlengd en ook bij het Limburg Museum zit je in je 2e termijn. Ben je niet te jong?

Ik heb nooit ervaren dat ik te jong was, toen ik startte: 31. De situatie bij het Limburgs Museum is wel bijzonder. Qua leeftijd ben ik de jongste, qua ‘vlieguren’ de langstzittende. Toezicht is niet leeftijdgebonden, je moet vooral zorgen dat je goed voorbereid bent. Stel de juiste en vooral veel vragen. En erg belangrijk: heb respect voor de staat van dienst van anderen, maar kijk er niet tegenop. Een ander aspect, veel belangrijker dan leeftijd, is dat je moet weten wat er speelt. Ga op werkbezoek, ook zonder de directeur-bestuurder. Ga in gesprek met velen in de organisatie op veel plekken, dan krijg je een goed beeld van de organisatie en de uitdagingen die er zijn. Van de ervaring van anderen kun je veel leren. De instelling om ervaring en kennis op te snuiven en je eigen expertise in te brengen is significanter dan je geboortejaar.

Wat zou er morgen in toezichthoudend Nederland moeten veranderen?

Toezicht moet nóg transparanter worden. In het publieke domein is er vaak al een transparant proces, openbare sollicitatieprocedures en is diversiteit in regels vastgelegd en geborgd. Bij commerciële organisaties is dat vaak niet en worden commissarissen gerekruteerd uit het eigen netwerk. Het gevaar is dat je dan een blinde vlek hebt en alleen in je eigen kringetje naar een toezichthouder zoekt. Een organisatie doet zichzelf tekort, in mijn ogen, als ze slechts in de ‘eigen kandidatenvijver kijkt’. Een toezichthouder die niet uit je inner circle komt, kan verhelderend en verfrissend zijn voor je organisatie. Je moet je telkens de vraag stellen ‘hoe vermijd je de blinde vlek?’.

Welke tips heb je voor aankomende toezichthouders?

Begin klein. Staar je niet direct blind op een commissariaat bij een multinational, start in je eigen omgeving. Voor studenten is het raadzaam om op ontdekkingstocht te gaan door bijvoorbeeld een lidmaatschap van een studentenraad of medezeggenschapsraad. Je kunt dan al proeven aan een vertegenwoordigende of toezichthoudende functie. Dat kan ook via een bestuurslidmaatschap van een voetbalvereniging, harmonie of studievereniging. Essentieel is dat je een goede afweging maakt, dat je 100% zeker weet dat je je maatschappelijk wilt én kunt inzetten. Weet voor wie je het doet. Focus en ga ervoor!