Vijf vragen aan Joyce Nelissen

Als specialist in het vervullen van toezichthoudende functies, spreken we bijna dagelijks (potentiële) toezichthouders, opleiders, bestuurders en stakeholders. Persoonlijke en vaak indringende gesprekken, geven ons een inkijk en een goed beeld van de beweegredenen om een toezichthoudende functie te aanvaarden. Het houden van toezicht is inmiddels stevig ontwikkeld met al haar verplichtingen, verantwoordelijkheden en maatschappelijke opgaven. Elke maand stelt Delfin Executives 5 vragen aan een toezichthouder.

Waarom wilde je toezichthouder worden?

‘Toezichthouder worden’ was geen doel op zich, het kwam op mijn pad. Enkele jaren geleden werd ik gepolst of ik wilde solliciteren op de functie van toezichthouder bij Vivantes Zorggroep. De sollicitatie was vervolgens een bewuste keus. Vanuit mijn oude professie als accountant kwam ik bij veel zorginstellingen over de vloer. Ik voel me er mee verbonden, met zorg, met ouderen. Je maakt dan een bewuste afweging of de functie past bij je primaire drukke baan. Een toezichthouderschap doe je er niet even bij. Het is een verantwoordelijke functie waar je je opgedane kennis en ervaring kunt delen met andere leden van de RvT ten gunste van de organisatie en vooral de doelgroep. De mensen waar je het voor doet, de doelstellingen, de organisatie, dat moet je raken. En die vonk sloeg over, net zoals bij mijn huidige functie als lid RvT bij het Elisabeth Strouven Fonds.

Wanneer ben je een goede toezichthouder?

Tja, wat is goed? Het begint met de verkenning waarom je toezicht wilt houden, bij welke organisatie en met wie. De samenstelling van een Raad is in mijn ogen erg belangrijk. Het klinkt zo ‘standaard’ maar ik meen het echt: diversiteit. Dat is geen modegril maar een diverse Raad is erg belangrijk. Niet alleen qua samenstelling man-vrouw, jong-oud maar ook qua ervaring, vaardigheden, competenties en aandachtsgebieden. Een goede toezichthouder staat voor zijn of haar organisatie, zeker als het spannend wordt. Vivantes was bijvoorbeeld een pittige leerschool. Het was mijn eerste lidmaatschap van een Raad van Toezicht en we kregen te maken met het tragische en plotselinge overlijden van de directeur/bestuurder. Dan kom je in de actiemodus, er moet veel geregeld worden en komt in aanraking met allerlei uitdagingen. De dynamiek en complexiteit waar je dan voor komt te staan is gelet op de aanleiding enorm triest, maar de groei en ontwikkeling die je dan doormaakt als toezichthouder is er een in hoge versnelling. Een ervaring die je voor altijd meeneemt in je verdere werk als directeur/bestuurder of in andere rollen of situaties. Kortom, wanneer ben je goed? Een goede toezichthouder moet kunnen acteren in alle situaties, onder alle omstandigheden en niet te veel op vanzelfsprekendheid leunen.

Hoe oud moet je zijn om toezichthouder te worden?

Toezicht is niet leeftijdgebonden. Ik ken jonge toezichthouders die in mijn ogen het vak – want dat is het – beter onder de knie hebben, dan toezichthouders die al behoorlijk wat jaren meedraaien. Een paar zaken zijn belangrijker dan je geboortejaar zoals bijvoorbeeld levenservaring. Die ervaring kan vaak andere inzichten en perspectieven opleveren die je kunt inzetten op vraagstukken die langskomen en niet te leren zijn vanuit de theorie. Werkervaring is een ander aspect dat meespeelt. Als ik naar mezelf kijk, heb ik er zelf én de organisatie baat bij dat ik ervaring heb als directeur/bestuurder van een middelgrote organisatie. Je kunt je goed verplaatsen in de rollen van zowel toezichthouders als van bestuurders. Wat ook belangrijk is en dat heeft niets met leeftijd te maken, is de competentie om je telkens te blijven verwonderen, vragen te blijven stellen en situaties te kunnen inschatten. Als je verder midden in het leven staat door werk, hobby’s, activiteiten of andere maatschappelijke betrokkenheid, kun je sneller ontwikkelingen bekijken vanuit diverse perspectieven. Kortom, competenties, levenservaring en actieve deelname in het maatschappelijk verkeer zijn vele malen belangrijker dan je leeftijd. En, ik herhaal het nogmaals, het is dan wel belangrijk hoe de gehele RvT of RvC is samengesteld, het moet complementair zijn. Er moet vanzelfsprekend een goede balans zijn.

Wat zou er morgen in toezichthoudend Nederland moeten veranderen?

Ik gun “toezichthoudend Nederland” een nog meer open, transparant en nieuw toezicht. We zijn op de goede weg, de vanzelfsprekendheid om een ‘baantje als commissaris’ zoals dat vaak wordt genoemd te krijgen, ebt gelukkig weg. Er zijn sollicitatieprocedures en wervingstrajecten zijn meestal openbaar. Vanuit een profiel kijken naar de behoefte van de organisatie waar voor wordt geworven, is vele malen belangrijker dan iemand benoemen uit het netwerk omdat je iemand dat gunt. In mijn ogen moeten we dit continu blijven prediken en doorgaan op de ingeslagen weg. Het imago van de spreekwoordelijke leren fauteuil, de sigaar en de cognac-drinkende commissaris moeten we definitief verbannen. Op naar het nieuwe toezicht met een Raad die dichter bij de organisatie staat, weet wat er speelt, werkbezoeken aflegt en open staat voor ieders mening.

Welke tips heb je voor aankomende toezichthouders?

De belangrijkste tip: maak een goede afweging. Solliciteer niet op elke toezichthoudende functie die voorbij komt maar maak een keuze. Ga voor die éne functie die je raakt, die als persoon bij je binnenkomt. Durf dan ook nee tegen jezelf te zeggen als dat niet zo is en zeg je ja: ga er open in! Laat je niet afleiden door jargon en blijf telkens vragen stellen. Wellicht dat jij de blindheid van sommige raden kunt doorbreken. En tot slot: blijf vasthoudend en rol zuiver. Durf te verwonderen!